Psychoonkologia kliniczna to obok chirurgii onkologicznej, radioterapii i chemioterapii czwarty filar onkologii. W Polsce stosunkowo nowa dziedzina, której popularyzacja rozpoczęła się wraz z powstaniem w 1992 roku Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego. Jej założeniem jest kompleksowe otoczenie pacjenta chorego onkologicznie opieką wielu specjalistów.
W praktyce psychoonkologia to oddziaływania sprowadzające się do: profilaktyki chorób nowotworowych, towarzyszenia chorym i ich bliskim na różnych etapach choroby i edukowania onkologicznego.
Szczególną subdyscypliną psychoonkologii jest opieka paliatywna (hospicyjna), która mojemu, blisko 15- letnim doświadczeniu, towarzyszy od zawsze. Powszechnie, niestety!, budząca jeszcze negatywne skojarzenia, w mojej ocenie organizacyjnie to najdoskonalsza forma opieki w naszym systemie służby zdrowia.
Tytuł psychoonkologa przynależny jest absolwentom studiów na kierunku lekarskim i psychologicznym. Obecnie psychoonkolog jest sklasyfikowany w Polsce jako zawód (nr 229909), w Polskiej Klasyfikacji Zawodów opisany następująco:
Psychoonkolog “Udziela pomocy i wsparcia chorym onkologicznie i ich rodzinom w różnych etapach choroby i leczenia; stosuje formy psychoterapii dostosowane do potrzeb chorego; prowadzi edukację personelu medycznego oraz edukację społeczną w zakresie aktywnej prewencji i profilaktyki chorób nowotworowych; prowadzi działalność naukowo-badawczą.
Zadania zawodowe:
- dokonanie diagnozy psychoonkologicznej na podstawie wywiadu z pacjentem, obserwacji jego zachowania oraz narzędzi psychometrycznych;
- poznanie bieżącej sytuacji zdrowotnej i życiowej osoby chorej i jej rodziny, identyfikowanie jej stanu emocjonalnego i ew. zaburzeń psychicznych, sposobu radzenia sobie ze stresem itp.;
- udzielanie wsparcia chorym i rodzinom na oddziałach onkologicznych (chemio- i radioterapii) w centrach onkologii, w poradniach onkologicznych, hospicjach stacjonarnych i domowych, oddziałach nieonkologicznych, w których przebywają chorzy onkologicznie;
- stosowanie różnych form psychoterapii dostosowanych do potrzeb chorego: terapii psychoonkologicznej, terapii tańcem i ruchem, jogi relaksacyjnej, treningu antystresowego, treningu komunikacji i asertywności, warsztatów zdrowego odżywiania i gotowania, coachingu zdrowego stylu życia itp.;
- motywowanie pacjenta do aktywnej współpracy z zespołem leczącym, szacowanie ryzyka popełnienia samobójstwa i zapobieganie popełnieniu samobójstwa;
- wyjaśnianie pacjentom stanów i reakcji emocjonalnych przeżywanych w chorobie, redukowanie lęku przed leczeniem: chemoterapią, zabiegami chirurgicznymi lub naświetlaniami;
- prowadzenie terapii z członkami rodziny w trakcie choroby, po wyzdrowieniu a także po śmierci pacjenta: mobilizowanie ich do dbania o własne potrzeby, wspomaganie w porozumiewaniu się rodziny z pacjentem, niwelowanie żalu po stracie;
- organizowanie spotkań grupowych dla osób chorych na nowotwory oraz grup szczególnego ryzyka i ich bliskich w celu wymiany doświadczeń;
- współpraca z lekarzami onkologami w celu lepszego rozumienia pacjenta;
- prowadzenie zajęć edukacyjnych i szkoleń dla personelu medycznego w celu poprawy współpracy i komunikacji z pacjentem, zapobieganiu wypaleniu zawodowemu;
- prowadzenie działalności profilaktycznej i prewencyjnej wśród dorosłych i młodzieży szkolnej w celu przeciwdziałaniu zachorowań na nowotwory: promowanie zdrowego stylu życia, badań profilaktycznych, samobadania itp.;
- stałe doskonalenie umiejętności terapeutycznych oraz wiedzy o chorobach nowotworowych: ich objawach, skutkach ubocznych leczenia i prowadzonych terapiach, zasadach postępowania z pacjentem z chorobą nowotworową itp.;
- wspomaganie własnej kondycji psychicznej i zapobieganie wypaleniu zawodowemu;
- prowadzenie działalności naukowo-badawczej;
- uczestnictwo w konferencjach, seminariach, publikowanie wyników badań.
Dodatkowe zadania zawodowe:
- prowadzenie działalności dydaktycznej i szkoleń dla lekarzy i innych psychoonkologów;
- udział w kampaniach społecznych promujących walkę z chorobami nowotworowymi i przeciwdziałających stygmatyzacji”.
Źródła:
De Walden – Gałuszko K: “Psychoonkologia w praktyce klinicznej”. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.